GERİLEME (Regresyon)

Psikoloji’de ‘gerileme’ basit ve ilkel tepkilere, yani davranışın çocukça şekillerine dönme olarak ifade edilir. Bu aşırı derecede bir heyecanlanmadır. Nitekim arzularımız engellendiğinde veya kızdığımız vakit mantıklı olmaktan ziyade heyecanlı düşünüşe döner.

İhtiyarlık halinde veya diğer anormal hallerde çok kez insan fizyolojik işlemlerini bile kontrol edemez ve çocuk gibi bakılmaya muhtaç kalabilir. Bu adeta ikinci çocukluk çağıdır. Ağır bir hastalığı izleyen dönemde bazı zayıf düşmüş hastalarda da bu çocukluk hali görülür. Bu geçici bir gerilmedir fakat bu gerilme mekanizması gündelik hayatımızda bazı güçlüklerden doğabilir.

Şizofrenik hastalarda çok kere çocuk basamaklarına dönüş aşikardır; bitkisel hayat fonksiyonlarına dönüş ve bilinçli kontrolün olmadığı görülür.

Erkek ve kadınlarda her gün ufak sebepler ve itekleyiciler altında çocukluğun ilkel ve içgüdüsel reaksiyonları görülmektedir. Bazı ihtiyaçlarda eski çocukluğun bencil eğilimlerine gerileme, çocukça bir davranış belirdiği görülmektedir.

Bunun gibi menopoz döneminde de uzun süre mutsuz kalmış kadınların, kızlık çağlarına dönerse eski günlerini yaşar gibi genç kız davranışları takınabildikleri görülür.

SAPLANMA (Fiksasyon)

‘Saplanma’ herhangi bir fikre veya harekete karşı dikkatin toplanması veya dürtülerin bir odak etrafında birleşmesi şeklinde ifade edilebilir.

Nitekim bazı insanlarda açık bir anal saplanma (oedipus kompleksi) mevcut olduğu için kişi kolay kolay başka bir kadına gerçek bir ilgi ile bağlanamaz ve evlenerek mutlu olamaz. Başka biri de aileye veya ırkına ait bütün mensuplarını en asil insanlar olarak sayar veya aksine olarak yıkıcı bir hastalıkla mahvolacaklarını sanır.

Başka bir insan da mastürbasyon saplanması olduğu için normal cinsel ilişkilerden zevk alamaz; ve daha doğrusu bunlar çatışmaları ile bağlı olarak adeta bir saplantı-dürtü hali ile bilinçli yargı yürütemez.

Saplanma bazı ruhsal reaksiyonlarda olgunlaşma ve yargı noktasıdır. Nitekim cinsel içgüdünün gelişmelerinde herhangi bir dönemde ve özellikle oral veya oedipal dönemde bir saplanma vaki olabilir. Esasen bu gibi hallerde çok kez saplanma ve geri gitme mekanizmaları birlik olarak birbirini tamamlar.

Geleneklere ve eskiliklere saplanmış olanlarda ‘saplanma mekanizması’ hakimdir.

Çocukluk çağında cinsel gelişme dönemlerinde güçlü bir hatıra ile saplanma gösterenlerde erginlikte bir cinsel sapkınlık veya evlenme tiksintisi görülebilir.